PPS spant rechtszaak aan tegen VWS

Patiëntenplatform Sarcomen is het niet eens met een erkenning van RAKU als  expertisecentrum (ECZA) voor de zeldzame kanker GIST. Wij hebben om die reden een rechtszaak aangespannen tegen het besluit van de minister van VWS. In deze rechtszaak zal ook de hele ECZA procedure ter discussie komen te staan. Dit kan een belangrijke impact hebben.

De zitting staat gepland op 21 januari 09:30 uur, Rechtbank Midden-Nederland locatie Utrecht.

Patiëntenplatform Sarcomen neemt hier een ongebruikelijke, maar hoogst noodzakelijke stap om voor de achterban op te komen. De stap is niet lichtzinnig genomen, er is een bezwaartraject van 2,5 jaar aan vooraf gegaan.

In deze periode bleken meer patiëntenorganisaties in de procedure tegen dezelfde problemen aan te lopen. Dat betrof niet alleen zeldzame kankers, maar verscheidene  patiëntenorganisaties voor zeldzame aandoeningen.

De uitkomsten van de zaak zullen daarom van groot belang zijn voor iedereen die leeft met een zeldzame aandoening.

Wat doet een expertisecentrum zeldzame aandoeningen?

Een expertisecentrum zeldzame aandoeningen (ECZA) biedt in eerste instantie gespecialiseerde zorg: diagnostiek, behandeling en verpleging voor mensen met een zeldzame aandoening. Maar het gaat verder dan alleen zorg, het gaat ook over kennisdeling, wetenschappelijk onderzoek, organisatie van zorg en (inter)nationale samenwerking. In de hele breedte werkt een expertisecentrum aan optimale zorg, maar ook aan optimalisering van de zorg voor toekomstige patiënten en het delen van de opgedane kennis. Weten, handelen, leren en delen.

Waarom zijn expertisecentra voor zeldzame aandoeningen belangrijk?

Zeldzame aandoeningen treffen een aanzienlijk deel van de bevolking. Met meer dan 7.000 zeldzame aandoeningen zijn er in Europa naar schatting 30 miljoen mensen die een zeldzame aandoening hebben, waarvan meer dan 1 miljoen in Nederland.

Hoewel zeldzame aandoeningen weinig patiënten kennen per aandoening, vormen ze samen een grote groep. Van alle kankerpatiënten bijvoorbeeld heeft 20% een zeldzame vorm, dat gaat jaarlijks om 20.000 mensen. Door zorg en kennis te concentreren, krijgen patiënten betere kansen op de snelle, accurate diagnose en effectieve behandeling. Bovendien maken expertisecentra internationale samenwerking mogelijk, wat cruciaal is voor onderzoek naar deze vaak complexe aandoeningen.

Hoe wordt een ziekenhuis een expertisecentrum?

Een ziekenhuis kan een ECZA (expertisecentrum zeldzame aandoeningen) worden door een erkenningsprocedure van het Ministerie van VWS te doorlopen. De jaarlijkse procedure is vastgelegd in de Beleidsvisie expertisecentra zeldzame aandoeningen, die recent is vernieuwd. Deze beleidsvisie stelt strikte eisen en indicatoren waaraan een centrum moet voldoen om een erkenning te krijgen. De officiële erkenning geldt voor 5 jaar.

Expertisecentra in Nederland

In Nederland zijn inmiddels ca. 350 nationale expertisecentra aangewezen. Anders dan bij vergunningen voor specifieke medische verrichtingen, kunnen ook andere ziekenhuizen zeldzame aandoeningen behandelen. Deze erkenning geeft expertisecentra het recht op Europees niveau bij netwerken voor zeldzame aandoeningen aan te sluiten.  Samenwerking en kennisdeling tussen ECZA en andere ziekenhuizen die de zeldzame aandoeningen behandelen is een must.

Gebrek aan transparantie in de ECZA-procedure

Het in juni door HEVAS en Patiëntenplatform Sarcomen gepubliceerde rapport over de ECZA-procedure onthult een zorgwekkend gebrek aan transparantie. Deze belangrijke procedure dient objectieve beslissingen te waarborgen over waar expertise voor zeldzame aandoeningen zich bevindt. Echter, het ontbreekt aan heldere communicatie, inzichtelijke criteria en openheid over en controleerbaarheid van besluitvormingsprocessen.

Belangrijke punten v.w.b. gebrek aan transparantie:

• Onvoldoende duidelijkheid over beoordelingscriteria.
• Gebrek aan terugkoppeling naar adviserende patiëntenorganisatie.
• Adviezen van het beoordelingscomité zijn niet inzichtelijk.
• Het beoordelingscomité en de referenten blijven anoniem, ook in bezwaarfase.

Transparantie is essentieel om eerlijkheid en vertrouwen in procedures zoals de ECZA-procedure te garanderen. Zonder transparantie blijft de vraag of besluiten op de juiste gronden worden genomen, onbeantwoord.

Het rapport roept beleidsmakers en betrokken instanties op om meer openheid te creëren en duidelijke richtlijnen in te voeren.

Lees het volledige rapport hier:
https://sarcomen.nl/wp-content/uploads/2024/06/RAPPORT-ECZA-procedure-DEF.pdf

Reflectie ECZA beleidsvisie 2025

Op 3 december publiceerde VWS de nieuwe beleidsvisie expertisecentra zeldzame aandoeningen 2025 (ECZA). Expertisecentra zijn voor patiënten met een zeldzame aandoening van het grootste belang.

De aanwijzing van deze expertisecentra moet zorgvuldig plaatsvinden. De afgelopen jaren heeft een grote groep patiëntenorganisaties veel kritiek geleverd op de inrichting en uitvoering van de procedure. De beleidsvisie 2025 biedt helaas geen oplossing voor de ervaren problemen en zet de patiënt met een zeldzame aandoening nog verder op achterstand.

Benieuwd naar de reflectie: https://sarcomen.nl/wp-content/uploads/2025/01/20250106-reactie-op-beleidsvisie-ECZA-2025-1.pdf

Minister weet niet wie adviseert in ECZA procedure

Het ministerie van VWS is niet transparant over wie zitting hebben in het beoordelingscomité dat de minister adviseert over het al dan niet erkennen van een centrum. Hoewel de Beleidsvisie duidelijke eisen stelt aan de samenstelling, blijft VWS terughoudend met deze cruciale informatie. Sinds 2023 worden enkel de namen van de voorzitter en ambtelijk secretaris online gezet.

De minister stelt in een Woo-procedure zelfs geen documenten te hebben over de samenstelling van het comité.

Anonieme referenten

Het beoordelingscomité krijgt binnen de ECZA procedure advies van medisch referenten met verstand van de specifieke zeldzame aandoening waarvoor erkenning wordt gevraagd.

Net als de leden van het beoordelingscomité (behoudens de voorzitter) blijven ook de referenten anoniem. Op geen enkele manier is te controleren of zij beschikken over de benodigde inhoudelijke deskundigheid en ervaring zoals die omschreven worden in de beleidsvisie.

Het gebrek aan transparantie gaat nog veel verder, want uit het schriftelijke advies van het beoordelingscomité aan de minister blijkt niet of er advies is ingewonnen bij medisch referenten en wat dat advies inhield.

Rechtbank Midden-Nederland heeft inmiddels een (tussen)uitspraak gedaan dat in de ECZA-procedure adviezen van de medisch referenten moeten worden gedeeld met partijen, in ieder geval anoniem, omdat anders het recht op een eerlijk proces wordt beperkt. De minister werd dus via de rechtbank gedwongen om transparanter te zijn.

Sindsdien is in diverse bezwaarzaken gebleken dat in plaats van de voorziene 2 medisch referenten, er regelmatig maar 1, en soms zelfs geen enkele medisch referent geadviseerd heeft.

De rechtszaak

Bij de beoordeling van de aanvraag, maar ook in de bezwaarfase, heeft PPS uitvoerig onderbouwd waarom wij van mening zijn dat RAKU voor GIST niet voldoet aan de eisen en indicatoren van de ECZA beleidsvisie. Erkenning is niet in het belang van onze patiënten.
Wij vinden dat door de minister onvoldoende ingegaan is op onze bezwaren. Wij vragen de rechters van de meervoudige kamer in deze zaak een oordeel over te vellen.